Πριν από μισό αιώνα η ωρολογοποιία υποδέχτηκε τον αυτόματο χρονογράφο. Η επινόησή του ήταν ένας λυσσαλέος αγώνας ταχύτητας με πολύ και ενδιαφέρον παρασκήνιο.
Πολύ συχνά, η ιστορία της παρουσίασης του πρώτου αυτόματου χρονογράφου περιγράφεται ως «κούρσα». Ως αγώνας ταχύτητας με τρεις αντιπάλους: την κοινοπραξία Heuer-Breitling-Buren-Dubois Depraz, τη Zenith και τη Seiko. Ούσα πολύ απασχολημένη με την παρουσίαση του πρώτου ρολογιού quartz, η τελευταία δεν διεκδίκησε ποτέ τα πρωτεία με σθένος. Στην άλλη άκρη του κόσμου, ωστόσο, οι δύο Ελβετοί ανταγωνιστές μάχονταν λυσσαλέα κατασκευάζοντας πρωτότυπα, τεστάροντας επιδόσεις και δημιουργώντας εντυπώσεις.
Βέβαια, το ποιος τελικά τερμάτισε πρώτος είναι μόνο θέμα μάρκετινγκ, ειδικά αν λάβει κανείς υπόψη ότι οι δύο κύριοι ανταγωνιστές, που σήμερα ανήκουν αμφότεροι στον όμιλο LVMH, δημιούργησαν δύο διαφορετικούς μηχανισμούς: έναν σπονδυλωτό (modular) και έναν ολοκληρωμένο (integrated).
Συμμαχία ανταγωνιστών
Τη δεκαετία του 1950, το αυτόματο ρολόι γνώριζε ήδη μεγάλες δόξες, με τις ελβετικές ωρολογοποιίες να λανσάρουν συνεχώς νέους μηχανισμούς και το κοινό να ανταποκρίνεται με ενθουσιασμό. Ακριβώς λόγω της ολοένα αυξανόμενης δημοτικότητας αυτής της νέας τεχνολογίας, οι πωλήσεις του -ακόμη κουρδιζόμενου με το χέρι- χρονογράφου είχαν μειωθεί σημαντικά, αφήνοντας στους κατασκευαστές τους μία μόνο επιλογή: να επινοήσουν την αυτόματη εκδοχή του. Η κούρσα για την παρουσίασή του άρχισε στα μέσα της δεκαετίας του ’60 και έμοιαζε πολύ με την παράλληλα εκτυλισσόμενη κούρσα μεταξύ ΗΠΑ-ΕΣΣΔ για το ποια θα καρφώσει πρώτη τη σημαία της στο φεγγάρι.
Σπεσιαλίστας του είδους από το 1914, οπότε λάνσαρε τον πρώτο χρονογράφο χειρός, και ήδη μεγάλο όνομα στους κύκλους των επαγγελματιών του μηχανοκίνητου αθλητισμού, η Heuer ανήκε εξ ορισμού στους υποψήφιους για την επινόηση του αυτόματου χρονογράφου – ωστόσο, δεν είχε τα κεφάλαια που απαιτούσε το μεγαλεπήβολο project.
Έτσι, ο Jack Heuer πήρε την πρωτοβουλία να πλησιάσει τον Willy Breitling, του οποίου η εταιρεία, με τη σειρά της, ειδικευόταν στους χρονογράφους για πιλότους. Παρότι ανταγωνιστές, οι δύο άνδρες είδαν την ευκαιρία να ενισχύσουν τη θέση τους στη βιομηχανία του ρολογιού. Χρειάστηκε, βέβαια, να βάλουν στο παιχνίδι δύο μικρότερους αλλά απαραίτητους παίκτες: την Buren, η οποία παρείχε στο project τον μηχανισμό βάσης Intramatic, βασισμένο στον πατενταρισμένο της μικρορότορα, και την ειδήμονα στον σχεδιασμό complications, Dubois Depraz, η οποία ανέλαβε τον ανάπτυξη του module του χρονογράφου. Για ιστορικούς λόγους να αναφέρουμε ότι το 1966, η Hamilton εξαγόρασε την Buren και εντάχθηκε στην ομάδα, χωρίς να αποτελεί απειλή για τους υπόλοιπους.
Το project εκτυλίχθηκε, φυσικά, υπό άκρα μυστικότητα. Λέγεται ότι είχε απαγορευτεί στους υπαλλήλους των τεσσάρων εταίρων ακόμη και να εκστομίζουν τις λέξεις «αυτόματος χρονογράφος» – εξ ου και το πρόγραμμα απέκτησε το κωδικό όνομα «Project 99». Ο καταμερισμός της εργασίας είχε ως εξής: επικεφαλής της τεχνικής ομάδας ήταν ο Gerald Dubois, ο οποίος επέβλεπε την ανάπτυξη του module του χρονογράφου, ενώ υπεύθυνος για τον μηχανισμός βάσης ήταν ο Hans Kocher, ο άνθρωπος που ανέπτυξε τον μικρορότορα της Buren. Από τη μεριά τους, οι Heuer και Breitling ανέλαβαν να δημιουργήσουν μια νέα σειρά από κάσες και καντράν.
Το outsider
H Zenith εδραίωσε τη φήμη της τις δεκαετίες του ’40 και του ’50 χάρη στα -πιστοποιημένα από το αστεροσκοπείο του Neuchâtel- χρονόμετρά της, ωστόσο δεν είχε παράδοση στην κατασκευή χρονογράφων. Κάτι που άλλαξε το 1960, οπότε η manufacture εξαγόρασε τη Martel Watch Company, η οποία ειδικευόταν στη συγκεκριμένη complication. Οι ιστορικοί αναφέρουν πως η Zenith επιδόθηκε στην ανάπτυξη του αυτόματου χρονογράφου το 1962, με τη φιλοδοξία το ντεμπούτο του να συμπέσει με τα 100ά της γενέθλια, το 1965.
Τελικά κατασκεύασε τα πρώτα της πρωτότυπα μόλις τον Δεκέμβριο του 1968, μεταθέτοντας την πρεμιέρα του για το BaselWorld που θα γινόταν τον Απρίλιο του 1969. Ωστόσο, είχαν ήδη αρχίσει να διαρρέουν πληροφορίες για το Project 99 και η Zenith, αποφασισμένη να είναι πρώτη, αναγκάστηκε να επισπεύσει την ανακοίνωσή της. Τέσσερις μήνες πριν από την έκθεση της Βασιλείας, στις 10 Ιανουαρίου 1969, έδωσε μια συνέντευξη Τύπου, στην οποία παρουσίασε λειτουργικά πρωτότυπα του χρονογράφου της, τον οποίο βάφτισε «El Primero»: ο Πρώτος.
Ο τερματισμός
Λέγεται πως η ομάδα του Project 99 είχε κι αυτή στα χέρια λειτουργικά πρωτότυπα ήδη από το φθινόπωρο του 1968. Ύστερα από το σοκ που ακολούθησε την ανακοίνωση της Zenith, η ομάδα απάντησε με μεγάλες συνεντεύξεις Τύπου, που δόθηκαν στις αρχές Μαρτίου 1969 στο ξενοδοχείο Intercontinental της Γενεύης, στο κτίριο της PanAm στη Νέα Υόρκη και επιπλέον, στο Τόκιο, το Χονγκ Κονγκ και τη Βηρυτό. Σε αυτές έδειξε λειτουργικά πρωτότυπα, τα οποία λέγεται ότι χαρίστηκαν στο κοινό, κατόπιν κλήρωσης.
Ένα μήνα αργότερα, στη Βασιλεία πλέον, η Heuer παρουσίασε τους νέους αυτόματους χρονογράφους των συλλογών Carrera, Monaco και Autavia, ενώ η Breitling παρουσίασε τη σειρά Chronomatic. Όλα τα ρολόγια φορούσαν τον αυτόματο Caliber 11 (αλλιώς Chronomatic), ο οποίος συνδύαζε τον μηχανισμό βάσης Intramatic της Buren, με το module 8510, που δημιούργησε η Dubois-Depraz για τη λειτουργία του χρονογράφου. Χαρακτηριστικό τους ήταν ότι η κορώνα ήταν τοποθετημένη στην αριστερή πλευρά της κάσας, στο 9, ενώ τα μπουτόν του χρονογράφου στη δεξιά, στο 2 και το 4.
Στην έκθεση, η Zenith είχε στο περίπτερό της μόνο λειτουργικά πρωτότυπα του αυτόματου χρονογράφου El Primero. Ο αυτόματος Caliber 3019 PHC που τον εξόπλιζε ήταν εντελώς διαφορετικός στη σύλληψή του από τον Caliber 11, μια και ήταν ένας «ολοκληρωμένος» (integrated) μηχανισμός, σχεδιασμένος από το μηδέν για να είναι χρονογράφος. Διέθετε column wheel και ήταν υψηλής συχνότητας (36.000 ταλαντώσεις/δευτερόλεπτο), μετρώντας τον χρόνο ως το πλησιέστερο 1/10ο του δευτερολέπτου.
Το καλοκαίρι του ’69, οι αυτόματοι χρονογράφοι της Heuer και της Breitling βρίσκονταν σε πλήρη παραγωγή, με τις σχετικές διαφημίσεις να κατακλύζουν τον Τύπο, ενώ τον Οκτώβριο του ίδιου χρόνου οι χρονογράφοι της Zenith, που διαφημίζονταν ως «οι πρώτοι αυτόματοι χρονογράφοι υψηλής συχνότητας», έκαναν και αυτοί την εμφάνισή τους στις βιτρίνες.
Στη μακρινή Ιαπωνία, το λανσάρισμα του αυτόματου Caliber 6139 με λειτουργία χρονογράφου της Seiko έγινε τον Μάιο του 1969, ωστόσο δεν είναι σαφές πότε δόθηκαν τα ρολόγια στην ιαπωνική αγορά. Ονομάζονταν Speed Timers και συνδύαζαν υποκαντράν για τα 30 λεπτά του χρονογράφου στο 6, κόκκινη-μπλε στεφάνη με ταχυμετρική κλίμακα και ένδειξη ημέρας-ημερομηνίας στο 3. Η Seiko διέκοψε την παραγωγή τους το 1980.
Κρίση και αναγέννηση
Στις αρχές της δεκαετίας του 1970, η σαρωτική έλευση της τεχνολογίας quartz επέφερε την πιο βαθιά κρίση που βίωσε η σύγχρονη ελβετική ωρολογοποιία. Άνθρωποι που έζησαν την κρίση του quartz αναφέρουν ότι οι εταιρείες ξεπουλούσαν τον εξοπλισμό τους και πετούσαν τους μηχανισμούς τους στα ποτάμια. Ένας από τους αληθινούς ήρωες της εποχής εκείνης ήταν ο Charles Vermot της Zenith, ένας από τους ανθρώπους που είχαν εργαστεί για την ανάπτυξη του El Primero ο οποίος, παρακούοντας τις εντολές της τότε ηγεσίας της μάρκας, έκρυψε όλο τον εξοπλισμό και τα σχέδια που ήταν απαραίτητα για την κατασκευή του θρυλικού μηχανισμού – μεταξύ των οποίων 150 πρέσες που ζύγιζαν πάνω από έναν τόνο. Η αναγέννηση του μηχανικού ρολογιού φαίνεται πως οφείλει πολλά στους Ιταλούς και την αγάπη τους για τη μόδα.
Εκείνοι ανέδειξαν, στα μέσα της δεκαετίας του ’80, το aviator look με δερμάτινα bomber jackets και γυαλιά ηλίου, εμφάνιση που, στυλιστικά, μπορούσε να απογειωθεί μόνο με ένα Rolex Daytona ή ένα Breitling Navitimer στον καρπό. Κάπως έτσι, ο μηχανικός χρονογράφος επέστρεψε στην επικαιρότητα, όχι μόνο στην Ιταλία αλλά σ’ ολόκληρη την Ευρώπη και σιγά-σιγά και στις ΗΠΑ, ενώ άνθρωποι όπως ο Ernest Schneider, ο οποίος ανέλαβε τα ηνία της -υπό μεγάλη οικονομική δυσχέρεια τότε- Bretling το 1979, άρχισαν να επενδύουν ξανά στον αυτόματο χρονογράφο, αλλά και γενικότερα στο μηχανικό ρολόι. Ενώ άλλοι, όπως οι Charles Vermot, έβγαζαν επιτέλους από τις σκονισμένες κρυψώνες τους τα υλικά χάρη στα οποία έγινε πραγματικότητα ο σύγχρονος αυτόματος χρονογράφος.
Περισσότερες πληροφορίες για την Breitling εδώ.
Περισσότερες πληροφορίες για την TAG Heuer εδώ.
Περισσότερες πληροφορίες για την Zenith εδώ.
Περισσότερες πληροφορίες για την Seiko εδώ.
